Ön Çapraz Bağ

Diz eklemini stabilize eden 4 tane bağ vardır. Bunlardan ikisi eklemin yanındadır ve dış yan bağ ve iç yan bağ olarak adlandırılır. Diğer ikisi eklemin içindedir ve arka çapraz bağ ve ön çapraz bağ olarak adlandırılır.

Ön Çapraz Bağ = ÖÇB = ACL

Diz eklemini stabilize eden 4 tane bağ vardır. Bunlardan ikisi eklemin yanındadır ve dış yan bağ ve iç yan bağ olarak adlandırılır. Diğer ikisi eklemin içindedir ve arka çapraz bağ ve ön çapraz bağ olarak adlandırılır.

Ön çapraz bağ yaralanırsa ne olur?

• Diz ekleminde aniden başlayan şiddetli ağrı ve şişlik olur.
• Şişlik bir kaç saat içinde artar.
• Hasardan hemen sonra hasta üzerine basarak yürümekta çok zorlanır.
• Şişlik ve ağrı zamanla azalırken dizde gevşeklik başlar.
• Düz yolda yürürken diz ekleminde ani bir boşalma hissi ve düşecek gibi hissetme ön çapraz bağ hasarının tipik bulgusudur.

Ön çapraz bağ (ÖÇB olarak kısaltılır. İngilizce kısaltması ise  ACL dir). ÖÇB dizde en sık yaralanan bağdır. Yaralanmaların %80’i futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda ve genellikle çarpışma içermeyen, ayak yere basarken vucudun diz üzerinde dönmesi şeklinde travmalar sonrası olur. Ön çapraz bağ yaralanması sonrası ortaya çıkan ağrı, şişlik ve inflamasyon sonucunda diz üzerindeki 4 lü bacak kasları (Quadriseps kas grubu) ağrıyı azaltmak adına kapasitesinin altında çalışır. Bu durum quadriseps kas grubunda incelmeye (atrofi) neden olmaktadır. Sonuçta dizin öne arkaya kızaklamasında kontrol kabı olmaktadır. Buna bağlı olarak hastalar düz yolda yürürken, sanki merdivenden inerken,  en son basamağı görmemiş birisinin sendelemesi gibi diz de boşalma hissi olur ve hastalar yere düşecek gibi sendelerler.

ÖÇB hasarı hangi tetkikle ortaya koyulur ?

Ön çapraz bağın yaralanıp yaralanmadığı, tam olarak mı? yoksa bir kısmının mı yaralandığını anlamak için MRI tetkiki yapılır. Aslında günümüzde imkanların artması ve  ödemle birlikte olan,  hemen hemen her diz bölgesi travmasında MRI tetkiki yapılmakta ve diz içi yapıların hasar görüp görmediği incelenmektedir. MRI sonucuna göre tamamen kopmuş bir ÖÇB varsa o zaman cerrahi müdahale gerekir.

Her hastaya cerrahi müdale yapılmalımı?

Ön çapraz bağın cerrahi olarak onarımı için yaygın olarak kabul edilen endikasyon kişinin iş ve günlük yaşantısında fiziksel olarak aktif olmasıdır. (sporcu, asker, 40 yaş altı vs)  Bunu örneklendirecek olursak; 23 yaşında bir üniversite öğrencisine, 30 yaşında bir komandoya, 40 yaşında bir süpermarket çalışanına, 45 yaşında bir beden eğitimi öğretmenine ameliyat gerekirken 45 yaşında bir ressama, 50 yaşında bir bankacıya, 55 yaşında bir ev hanımına ameliyat gerekmez. Ancak bu örnekler görecelidir. Bir başka kişi 56 yaşında bilgisayar programcısıdır ancak aynı zamanda dağcıdır. Her akşam 5 km koşar ve hafta sonları 20 km dağ yürüyüşleri yapar. O zaman bu kişinin ön çapraz bağı tamir edilmelidir. Bir başka kişi 35 yaşında ancak 125 kg ağırlıkta ve cep telefonu tamircisi ve bel fıtığı nedeni ile bir seferde 200 metreden fazla yürüyemiyorsa o zaman bu kişiyede öçb ameliyat yapılmaz.  Kısacası ameliyat kararı kişilerin yaşı, işi, genel sağlık durumları ve yaşam tarzları dikkate alınarak doktor ve hasta tarafından ortaklaşa verilmelidir.

Diyelimki 50 yaşında bir hastaya ameliyat edilmeksizin egzersiz ve rehabilitasyon programı başlandı. Ancak buna rağmen düz yolda yürürken bile günde 3-4 kez dizinde boşalma hissi ile düşecek gibi oluyor o zaman karar gözden geçirilip ameliyat edilebilir. Bir başka hastada ön çapraz bağ ile birlikte diz eklemi içinde başka yaralanmalarda varsa  (mesela menisküslerde de yırtıklar olması, diz içinde kırıklar olması), diğer bağlarında da gevşeklik varsa  ( diz ekleminin öne arkaya yanlara kontrolsüzce kayması) cerrahi endikasyon ÖÇB tamiri yapılabilir.olarak düşünülmelidir.

ÖÇB rehabilitasyonunda çok farklı protokoller mevcuttur, bu konuda doktorunuzun ve fizyoterapistinizin çizeceği bir programa göre hareket etmelisiniz.